Kanada Göçmenlik Sistemine Bir Bakış

KANADA GÖÇMENLİK SİSTEMİNE BİR BAKIŞ

Bugünkü yazımızda temel olarak Kanada’nın göçmenlik sistemindeki eğilimlerine bakacağız.

Yakından takip edenlerin çok iyi bildiği gibi Kanada göçmenlik sistemi 2008 yılından bu yana ciddi değişikliklerden geçiyor. Nitelikli işçiden yatırımcıya, aile sponsorluğundan mülteciye, girişimciden uluslararası öğrenci ve geçici işçilere kadar Kanada Hükümeti’nin el atmadığı, kriterlerini değiştirmediği bir göçmenlik programı neredeyse kalmadı diyebiliriz. Bu başdöndürücü değişikliklerin, pek çok kişinin ‘Kanada’ya göçmenlik başvurusu yapmak artık imkansız hale geldi’ şeklinde düşünmesine yol açtığını görüyoruz. Eğer bu değişikliklerin sebepleri ve Kanada Hükümeti’nin göçmenlik sisteminden beklentileri doğru yorumlanabilirse, Kanada göçmenliği almak isteyen herkes biraz çaba ile burada kurmak istediği hayata kavuşabilir. Asıl önemli olan kriterlerin ne olduğu kadar, sizin Kanada’ya gelmeyi gerçekten ne kadar istediğinizdir…

Kanada için yeni göçmenlerin Kanada’daki hayatlarına uyum sağlayıp başarılı olması pek çok açıdan oldukça önemli. Burada istediği hayatı yakalayamayıp ülkesine dönen her göçmen Kanada için büyük maddi ve manevi kayıptır. Zira geri dönen her göçmen, Kanada’da başarılı olabilme şansı olabilecek başka birinin yerini almış kişidir, geri dönen her göçmen Kanada ekonomisinin kaybettiği iş gücüdür, geri dönen her göçmen için hükümet pek çok ücretsiz imkan sağlayarak masraf etmiştir, ve geri dönen her göçmen Kanada’nın kaybettiği kültürel çeşitliliktir. Bu yüzden Kanada en başta doğru kişileri seçebileceği ve hem ülke için hem de göçmen adayları için daha verimli olacak bir yapı oluşturmak istiyor. Yoksa Kanada göçmen alımını durduracak ya da yavaşlatacak lükse asla sahip değil. Dolayısıyla yapılan değişiklikler bu gözle değerlendirilmeli ve Kanada göçmeni olmak isteyen kişiler niyetlerinde ciddiyseler oyunun kurallarının gelecekte birgün lehlerine değişmesini ummaktansa, oyunun kurallarını şimdi öğrenip kendilerini ona uygun olarak hazırlamalıdırlar.

En özet haliyle diyebiliriz ki göçmenlik sisteminde gördüğümüz değişimler, Kanada Hükümeti’nin tutarlı ekonomik büyüme ve bunun sonucu olarak her bir Kanada vatandaşı için sürdürülebilir yüksek refah seviyesini sağlama amacını güden sosyal devlet anlayışının göçmenlik sistemine yansımalarıdır. Bu doğrultuda Kanada’yı evi olarak benimseyecek, ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel yapısına olumlu katkıda bulunarak kuvvetlendirecek kişilerin göçmen olarak ülkeye kabul edilmesi tercih edilmektedir. Bu gruba giren kişileri aşağıdaki şekilde listeleyebiliriz:

• Kanada’daki ekonomik ve sosyal hayata uyum sağlamayı kolaylaştıracak özelliklere sahip olanlar (Kanada’da eğitim almış ya da çalışmış kişiler, ileri dil bilgisine sahip olan kişiler, Kanada’da akrabaları olan kişiler vs.)
• Kanada ekonomisinin ihtiyaç duyduğu meslek gruplarına dahil olanlar
• Kanada’da yeni iş sahaları açabilecek özelliklere sahip olanlar
• Kanada ekonomisine daha uzun yıllar katkıda bulunabilecek olanlar
• Kanada’da genç nüfus artışına katkıda bulunabilecek olanlar
• Kanada’nın özellikle sağlık ve sosyal hizmetler sistemlerine yaptığı katkıdan çok daha fazla külfet olmayacak olanlar

 

Peki Kanada Hükümeti’nin öncelik verdiği bu kişilerin seçilme kriterleri, mevcut göçmenlik programlarına nasıl yansıyor? Bunu görmek için Kanada göçmenlik sistemini oluşturan göçmenlik programlarını tek tek ele alıp her bir program için eğilimlerin ne yönde olduğunu özetleyelim.

Nitelikli İşçi Programı: Puanlama sistemi ile Kanada dışından direkt göçmen alımı esasına dayanan bu programın 2008 yılında önce kapsamı daraltıldı ve sadece Tercih Edilir Meslek Listesine dahil olanlardan başvuru kabul edildi. Daha sonra 2010 yılında başvuran sayısını daha da azaltmak için yıllık ve mesleki kota uygulamasına geçildi. Aynı zamanda programın kapsamı, sadece Kanada’dan bir iş teklifi sahibi olanlar ile Kanada’da doktora yapmış olanları (akademisyen açığını kapamak için) dahil edecek kadar genişletildi. En son olarak da puanlama sistemi baştan aşağıya yenilendi. Baraj puan aynı kaldı ama asgari dil bilgisi şartı geldi, Kanada dışında edinilmiş iş tecrübesine verilen puan azalırken dil bilgisine verilen puan oldukça arttırıldı. Kanada dışında alınmış eğitimleri Kanada eğitim sistemi ile karşılaştırma uygulaması geldi. 35 yaşın üstündekilerden puan düşülmesi öngörüldü. Bu değişiklikler bize ne söylüyor?

Bu program, ya ülkenin ihtiyaç duyduğu mesleklere sahip kişileri ya da halihazırda Kanada’da iş bulmuş  ve ya doktora eğitimi almış olanları hedefliyor. Bu kişilerin gerek iş hayatında gerekse sosyal hayatta başarılı bir uyum süreci geçirebilmeleri için ileri seviyede dil bilgisi istiyor. Kanada’da eğitim almış ya da çalışmış kişilere daha çok puan vererek önceliklendiriyor. Çünkü bu kişiler, hayatında daha önce Kanada’yı hiç görmemiş yeni göçmenlere kıyasla daha çabuk ve iyi uyum sağlayabiliyorlar. Yaşı genç, yani hem iş hayatında daha uzun süre kalacak hem de çocuk sahibi olarak genç nüfusu arttıracak kişileri istiyor.

Emek-Yoğun Nitelikli İşçi Programı: Kanada Hükümeti’nin 2013 yılında başlattığı bu en yeni göçmenlik programı belli meslek gruplarında yaşanan yoğun iş gücü açığını kapatabilmek için tasarlanmıştır. Dolayısıyla sadece hem belli meslek grubuna dahil olan hem de Kanada’da iş bulmuş (ya da bulabilecek her türlü Kanada mesleki sertifikasyona sahip) olan kişiler başvuru yapabilir. Herhangi bir puanlama sistemi uygulanmamaktadır. Her ne kadar ‘Kanada binlerce işçi alıyor’ şeklinde tanıtılmış olsa da gerçekçi bir yaklaşımla bu programın amacı halihazırda Kanada’da emek-yoğun işlerde çalışan (elektrikçi, kaynakçı, tesisatçı, madenci, demir işçisi, torna-tesviyeci vs.) kişileri göçmen yaparak kalıcı olmalarını sağlamaktır. Zira programın bazı kriter ve uygulamaları Kanada dışından başvuruları neredeyse imkansız hale getirmektedir. Örneğin kişi Kanada’dan bir iş teklifi aldı. Teklif edilen bu pozisyon için işverenin HRSDC departmanından LMO edinmesi gerekir ve bu işlem en hızlı haliyle bile 3-4 ay sürebilir. Bilindiği gibi bu programdan yapılacak başvurular yıllık 3,000 kota ile sınırlıdır ve Kanada içinde olup halihazırda çalışanlar, Kanada dışındakiler LMO alınmasını beklerken muhtemelen bu kotayı dolduracaklardır. Ya da iş teklifi yerine mesleki sertifikasyon edinmek istese herşeyden önce kişinin sertifikasyon sürecini tamamlaması için Kanada’da olması gerekiyor yani Kanada’da olmayan kişiler için bu imkansız diyebiliriz. Her durumda dikkate alınması gereken en önemli nokta şudur: Kanada bu programla da belli mesleklere sahip ve Kanada’da iş bulmuş kişileri hedefliyor.

Kanada Deneyimi Sahipleri Programı: Kanada Hükümeti’nin 2008 yılında başlattığı bu programın yakın gelecekte neredeyse Nitelikli İşçi programının yerini alması öngörülüyor desek pek abartmış olmayacağız. Zira rakamlara baktığımızda 2008-2012 arasında ülkeye Nitelikli İşçi programı altında kabul edilen yıllık göçmen sayısı 5,000 azalırken, Kanada Deneyimi Sahibi programı yıllık 6,000 göçmen alımına ulaşmış durumda ve 2013 yılında bu program için hedef rakam 10,000 olarak belirlendi. Bu programdan başvuru yapabilmek için kişinin Kanada’da NOC 0, A ya da B seviyede bir pozisyonda 1 yıllık iş tecrübesine ve çalışılan pozisyona uygun seviyede dil bilgisine sahip olması yeterlidir. Puanlama sistemi yok, daha önce çalışmışlık şartı yok, meslek seviyesi NOC 0, A ya da B olduğu sürece Kanada’da çalışılacak meslek alanında sınırlama yok, göçmenlik başvurusu başlatmak için iş teklifi edinme zorunluluğu yok. İster önce Kanada’da eğitim alarak mezuniyet sonrası verilen açık çalışma izni ile NOC 0, A ya da B seviye bir iş bulup 1 yıl çalıştıktan sonra, isterse direkt Kanada’da NOC 0, A ya da B seviye bir iş bulup 1 yıl çalıştıktan sonra göçmenlik başvurusu yapılabilir. 1 yıllık iş tecrübesini başvurudan önceki 3 yıl içinde 1 ya da daha fazla tam-zamanlı ya da yarı-zamanlı işlerde çalışarak edinmek mümkün olduğu gibi, başvurunuzu yaptığınız anda çalışıyor olmanız gerekmiyor. Hatta Kanada’da olmanız dahi gerekmiyor. Özetle yeter ki Kanada’ya önce öğrenci ya da geçici işçi olarak gelin ve NOC 0, A ya da B seviye bir işte 1 yıl tam-zamanlı (ya da dengi yarı-zamanlı) iş tecrübesi edinin.

Eyalet Adaylığı Programı: Eyalet hükümetleri kendi göçmen adaylarını seçme hakkına sahiptir ve her hükümet kendi göçmenlik programının kriterlerini kendi belirler. Kriterleri eyaletten eyalete değişiklik gösterse de genelde her eyalet hükümetinin yürüttüğü 2 ana program vardır: Uluslararası Öğrenci ve Nitelikli İşçi. Her iki programda da bazı ek kriterlerin yanı sıra ana kriter Kanada’da faaliyet gösteren bir şirketten iş teklifi edinmektir. Bazı eyaletler göçmenlik başvurusu öncesi iş teklifi yapan şirkette belli bir süre çalışmayı şart koşarken bazıları böyle bir şart aramaz. Bu programlarda puanlama sistemi yoktur. Federal hükümetin tersine eyalet hükümetleri Yarı Nitelikli İşçi programları da yürütürler. Yani NOC C ve D seviyeye tekabül eden düşük seviye işlerde çalışanlar da eyalet adaylığı programları sayesinde göçmenlik başvurusu yapabilirler. En az lise mezunu olmak ve orta seviyede dil bilgisine sahip olmak şarttır. Özetle eyalet adaylığı programları için de ortak olan ana şart Kanada’da bir iş bulmaktır.

Yatırımcı Programı: Temmuz.2012 tarihinden beri yeni dosya alımına kapalı olan bu program göçmen adaylarının Kanada’da fiilen bir iş başlatmalarını gerektirmemektedir. Kriterleri sağlayan göçmen adayının yapacağı yatırım pasif yatırımdır ve direkt Kanada Hükümeti’ne yapılır. Kanada Hükümeti bu göçmenlik programından edinilen finansal kaynağı eyaletler arasında bölüştürür, eyalet hükümetleri ise eyaletteki firmalara kredi sağlar ve yeni iş alanları yaratır. Bu açıdan bakıldığında  2012 yılında maddi kriterleri 2 katına çıkarılmasına rağmen hala dünyadaki tüm yatırımcı göçmenlik programları içinde en düşük maddi kriterlere sahip olan Federal Yatırımcı programının kriterlerinin tekrar yükseltilmesi planlanıyor.

Girişimci Programı: Temmuz.2011 tarihinden beri dosya alımına kapalı olan bu program yeni kriterleri ile bu yıl dosya alımına başlayacak. Kişilerin Kanada’da fiilen bir iş başlatmaları esasına dayalı olan bu program yeniden yapılandırılırken göçmen adayının Kanada’da kuracağı işin başarılı olmasının garantilenmesi göz önünde tutulmuştur. Bu doğrultuda hükümet Kanada’da iş başlatmak isteyen göçmen adaylarını Kanada’da girişimcilere destek veren kişi ve kuruluşlarla biraraya getirecek yeni bir uygulamaya geçecektir. Zira bir girişimci göçmenin başlattığı işin başarıyla devam etmesi ve büyümesi Kanadalılar için yeni iş imkanlarının oluşmasını sağlayarak ve hükümetin toplayacağı vergiyi arttırarak ekonomik katkı yaratırken aynı zamanda yeni göçmenin Kanada’da kalması kültürel ve sosyal çeşitliliği zenginleştirecektir.

Serbest Meslek Sahibi Programı: Kanada Hükümeti’nin şimdilik dokunmadığı tek göçmenlik programı budur. Genel olarak sanatsal, kültürel ve sportif alanlarda serbest meslek sahibi olan profesyoneller ile çiftlik sahiplerinin başvuru yapabildiği bu program, Kanada Hükümeti’nin pek önem verdiği bir program değildir. Bu yüzdendir ki işlem süreleri 7-8 yılı bulabilmektedir ve 2012 yılı içinde  tüm dünyadan sadece 89 kişi bu programdan göçmen olarak ülkeye kabul edilmiştir.

Aile Sponsorluğu Programı: Kanada Hükümeti 2011 yılında anne-baba ve büyükanne-büyükbaba sponsorluğu programlarında yeni dosya alımını durdurdu. Bunun ana sebebi doğal olarak bu programdan göçmenlik almak isteyen kişilerin genelde çalışma hayatına son vermiş ve ileri yaşta kişiler olmasıdır. Bunun anlamı bu kişiler göçmen olduktan sonra hem yaşlı nüfusun artmasına sebep olacaklar hem de büyük ihtimalle Kanada’da çalışmayacaklar yani vergi ödemeyecekler fakat başta sağlık ve sosyal hizmetler olmak üzere tüm hizmetlerden ücretsiz yararlanma hakkına sahip olacaklar. Bu masrafların Kanada’da çalışan kesimin ödediği vergilerden karşılandığı ve Kanadalıların kullanacağı sağlık ve sosyal hizmet imkanlarının azalmasına sebep olduğu göz önüne alınarak program şimdilik durduruldu. Onun yerine Super Visa getirildi. Super Visa ile kişiler kendi masraflarını karşılayarak Kanada’daki ailelerini uzun süreli ziyaret edebiliyorlar fakat göçmen statüsü edinemiyorlar.

Mülteci Programı: Kanada Hükümeti geçtiğimiz yıl mülteci programında ciddi değişiklikler yaptı. Bunun ana sebebi, gerçekten mülteci durumunda olmamasına rağmen mülteci başvurusu yaparak Kanada’da göçmen statüsü edinmek isteyen, bu gerçekleşmezse bile uzun yıllar süren değerlendirme sürecinde mültecilere sağlanan pek çok imkandan yararlanmak isteyen kişilerin sistemi suistimal etmelerini önlemektir. Kanada Hükümeti mülteci olarak başvuranlara oldukça cömert imkanlar sağlamasıyla tanınan bir ülkedir. Bunlardan bir kaç tanesini sıralamak gerekirse aylık sosyal yardım, açık çalışma izni, ücretsiz sağlık hizmeti (Kanada vatandaşlarına sağlanandan daha kapsamlı), ücretsiz avukat desteği, ücretsiz eğitim (çocuklar için). Kişileri neredeyse mülteci başvurusu yapmaya özendiren bu imkanlar elbette Kanada’da çalışan kesimin ödediği vergilerden karşılanıyor ve Kanadalıların kullanacağı sağlık, eğitim ve sosyal hizmetlerin azalmasına sebep oluyor. Bunu önlemek için getirilen yeni düzenleme ile mülteci başvuruları çok hızlı bir şekilde değerlendirilip en fazla 2 ay içinde ilk mahkeme tarihini alıyor. Kanada Hükümeti’nin güvenli olarak belirlediği belli ülkelerden gelip mülteci başvurusu yapanların başvuruları daha da hızlı değerlendiriliyor ve 1 ay içinde mahkeme tarihi belirleniyor. Önceden ilk mahkeme tarihi için yaklaşık 2 yıl bekleniyordu. Tüm yasal hakları kullanan bir mülteci Kanada’da yaklaşık 4-5 yıl kalabiliyordu ve bu süre boyunca yukarıda saydığımız tüm imkanlardan faydalanıyordu.

Sonuç olarak Kanada Hükümeti, tercihen halihazırda Kanada’yı tanıyan ve burada kalıcı olmak isteyen, kendi mesleğini burada yapabilecek özellikleri taşıyan ve iş hayatında gerek çalışan gerekse işveren olarak uzun yıllar kalıp Kanada ekonomisini güçlü tutacak genç üretken göçmenleri hedefliyor. Siz de Kanada’da göçmen statüsü edinmeyi istiyorsanız yukarıda açıklanan eğilimlere ve gelişmelere uygun olarak bilinçli bir plan yapmalısınız.

Planlarınızda Mandorla’nın desteğini almak isterseniz bize [email protected] adresinden ulaşabilirsiniz.